Przybrudzone serce starówki

15 lat temu UNESCO doceniło toruńską starówkę umieszczając ją na liście swoich cudów. Jak ten nasz gotyk wygląda? Generalnie coraz lepiej, jednak zaniedbanych obiektów nadal na starówce nie brakuje.

<!** Image 3 align=none alt="Image 189002" sub="Gotyckich kamienic mamy w Toruniu sporo, ale tylko niektóre są odwiedzane przez turystów - Daniel Olbrychski na tle domu Kopernika [Fot.: Jacek Smarz]">Rok toruńskich zabytków, ustanowiony przez Radę Miasta z okazji piętnastolecia obecności naszej starówki na liście UNESCO, zaczyna właśnie cieszyć się soczystą zielenią. My chwilowo jednak przestajemy zwracać uwagę na to, jak wszystko kwitnie wokoło, szukając budynków, które swoje liczne ciekawostki kryją pod warstwą brudu lub tynkiem wartym odnowienia. <!** reklama>

<!** Image 4 align=right alt="Image 189002" sub="Kamienica przy Franciszkańskiej 12 służy bibliotece [Fot.: Szymon Spandowski]">O nie, taki sposób patrzenia wcale nie oznacza, że jesteśmy jacyś ponurzy, nic z tych rzeczy! Po prostu, wspólnie z Towarzystwem Miłośników Torunia, szukamy tego, co w mieście ciekawe, ale z różnych powodów szerzej nieznane. Na dobrą sprawę skarbcem pełnym różnych niezwykłych historii jest każda stara budowla w mieście i nawet obiekty pozornie doskonale znane, jak choćby Ratusz Staromiejski czy gotyckie kościoły, nadal zaskakują nawet historyków. O nich można jednak sporo poczytać, gdy tymczasem inne toruńskie skarby wspominane są w książkach czy przewodnikach jedynie marginalnie, a szkoda.

Gotyk ukryty pod tynkiem

- W Toruniu mamy bardzo dużo kamienic z gotyckim rodowodem, choć w bardzo wielu ten gotyk nie jest wyeksponowany - mówi dr Michał Targowski, historyk z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. - W większości przypadków te mury są jednak ukryte pod późniejszymi dekoracjami, co świetnie widać na przykład na ulicy Kopernika, gdzie to, że praktycznie każda kamienica jest gotycka, widać dzięki wycinkowi w XIX- czy XX-wiecznej fasadzie.

<!** Image 5 align=right alt="Image 189002" sub="Kamienica przy Królowej Jadwigi łączy w sobie gotyk z renesansem. Potrzebuje remontu [Fot.: Szymon Spandowski]">Ulica Kopernika znajduje się jednak na szlaku wszystkich odwiedzających miasto wycieczek, a nam zależy na tym, by wyeksponować jakoś to, czego turyści nie oglądają i sporo przez to tracą.

- Moim zdaniem taką bardzo ciekawą, ale omijaną ulicą jest Franciszkańska - mówi dalej dr Targowski. - Zachowało się tu kilka jeszcze średniowiecznych kamienic, z jednej strony tylko nieznacznie przekształconych, bo zachowały one sporo swoich oryginalnych elementów, z drugiej jednak, niestety, nie wyglądających dziś najlepiej.

Jednym z przykładów ciekawej, ale niezbyt urodziwej budowli, jest kamienica nr 12, w której dziś znajduje się filia Książnicy Kopernikańskiej. Niektóre fragmenty jej murów pamiętają jeszcze XIV stulecie, patrząc jednak na stan fasady, przechylony szczyt, można pomyśleć, że budynek jest znacznie starszy i od samego swojego początku nie był remontowany. Tymczasem ostatnia poważna renowacja tego obiektu miała miejsce w latach 60. ubiegłego wieku. Niby nie tak dawno, ale jak widać, ślady remontu już się pozacierały.

<!** Image 6 align=right alt="Image 189002" sub="Ulicę Sukienniczą turyści omijają. Niesłusznie, jest tu wiele ciekawych budynków [Fot.: Szymon Spandowski]">Ze względu na wciąż jeszcze nieopanowany w Toruniu problem psich zanieczyszczeń, nie polecamy specjalnie nikomu, by chodził po starówce z głową bez przerwy zadartą do góry podziwiając stare mury. Nie tracąc z pola widzenia spraw przyziemnych, proponujemy jednak wybrać się na Nowe Miasto, w stronę kolejnej interesującej ulicy, której istnienia turyści na ogół nie są świadomi.

Podczas poprzedniego spaceru szlakiem niedocenionych toruńskich zabytków przy Sukienniczej podziwialiśmy dawną Gospodę Zjednoczonych Cechów, czyli budynek, w którym przez kilka stuleci biło serce nowomiejskiego rzemiosła, czego dziś z jej murów w żaden sposób nie można odgadnąć, tablice informacyjne na ciekawych obiektach wciąż są w Toruniu rzadkością, na gospodzie także jej nie ma.

Sąsiadka się czerwieni

Tym razem jednak bierzemy na cel przede wszystkim gotyckie kamienice, więc przenosimy uwagę na ceglaną sąsiadkę gospody.

<!** Image 7 align=right alt="Image 189008" sub="Na Mostowej jednak pojawiają się dość często, widząc obraz dla miasta wstydliwy [Fot.: Jacek Smarz]">„Okazała gotycka kamienica mieszczańska, przebudowana w okresie nowożytnym klasycystycznym - czytamy w karcie inwentaryzacyjnej obiektu przechowywanej w archiwum miejskiego konserwatora zabytków. - Gotyckie: mury - frontowy i boczne, fasada - rekonstruowana w latach 70. XX wieku”, strop piwnicy i część belek więźby dachowej”.

Na dotyk, ale w rękawiczkach

No proszę, tyle gotyku, z którego dotykiem jest jednak jakoś trudno. Szaro tu i niezbyt zachęcająco. Może wybraliśmy ulicę położoną zbyt mocno na uboczu? W takim razie weźmy coś położonego przy głównej arterii starówki, konkretnie przy Królowej Jadwigi 3. Bardzo wąska kamieniczka powstała prawdopodobnie w XV wieku, na przełomie XVI i XVII stulecia została dość gruntownie przebudowana nie tracąc jednak wszystkich swoich gotyckich cech.

„Kamienica posiada wysoką wartość ze względu na dużą liczbę zachowanych części, w tym w niemałym stopniu gotyckich - czytamy w dokumentacji konserwatorskiej. - Ważna też jest szerokość działki, która nie była zmieniana od czasów średniowiecznych.

Jeszcze jedna ciekawostka na koniec, obiekt został wpisany do rejestru zabytków w 1929 roku. Stan jego jaki jest, każdy przechodząc ulicą Królowej Jadwigi, widzi.

Szukając zabytków zaniedbanych czy zapomnianych, moglibyśmy tak krążyć po starówce przez cały rok. Korzystając z jubileuszu obecności Torunia na liście UNESCO chcemy jednak zwrócić uwagę na skarby poza starówką. Przedmieścia Torunia są ich prawdziwą kopalnią, za której eksploatację niebawem się zabierzemy.

Warto się przyłączyć

Zapomniane, pilnie poszukiwane

Zapraszamy Państwa do udziału w naszym plebiscycie. Mieszkacie w jakimś interesującym starym budynku, znacie jego historię, która może przeplata się również z dziejami Waszej rodziny? Opowiedzcie nam o tym.

Zgłoszenia można kierować pocztą elektroniczną: [email protected] lub tradycyjną Redakcja „Nowości” ul. Podmurna 31. Dla uczestników ToMiTo przygotowało nagrody.