Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Ruch na zielonej granicy [Retro]

Szymon Spandowski
Ponad sto lat temu dla ludzi z Zachodu przebiegająca przez nasz region granica między zaborami była atrakcją turystyczną. Z Torunia organizowano wycieczki, których główną atrakcją był rzut oka na "egzotyczną Rosję". Pamiątką z tych wypadów były pocztówki. Oto jedna z nich - wydana w Berlinie i przedstawiająca kozaków galopujących przez Rypin.
Ponad sto lat temu dla ludzi z Zachodu przebiegająca przez nasz region granica między zaborami była atrakcją turystyczną. Z Torunia organizowano wycieczki, których główną atrakcją był rzut oka na "egzotyczną Rosję". Pamiątką z tych wypadów były pocztówki. Oto jedna z nich - wydana w Berlinie i przedstawiająca kozaków galopujących przez Rypin. Z archiwum Szymona Spandowskiego
W lasach pod Lubiczem czy Otłoczynem, gdzie dziś spokojnie rosną sobie grzyby, kiedyś przemykali się szmuglerzy z jedwabiem, herbatą czy wyrobami tytoniowymi. Według szacunków z 1880 roku przemytnicy działający na pruskiej granicy uszczuplali rosyjski skarb o co najmniej sześć milionów rubli rocznie!

Prosimy o ciszę, jesteśmy na przemytniczym szlaku. Dobry szmugler nie powinien rzucać się w oczy. Przynajmniej teoretycznie, bo w praktyce bywało różnie.

„Z Aleksandrowa przywiozła pewna młoda dama trzecią klasą kolei kilkadziesiąt kobiet niższego stanu ubranych w wykwintne paryskie kapelusze. Zwróciło to naturalnie uwagę urzędników cła, zwłaszcza, że kapelusze upiększone były strusiemi piórami, które w porównaniu do osób nie odpowiadały stanowi. Z tego powodu przytrzymano wszystkie i wykazało się, że owa dama bez cła zamierzała paryską modę do Rosyi przeprowadzić przez granicę pruską”.

Ta informacja wcale nie pojawiła się 1 kwietnia, jakby można było na pierwszy rzut oka przypuszczać. „Gazeta Toruńska” podała ją we wrześniu 1897 roku. Gwoli sprawiedliwości tkwiący na swych posterunkach celnicy również nie wykazywali się zawsze wielką lotnością. W połowie lat 80. XIX wieku o mało nie doszło do międzynarodowego skandalu po tym, jak rosyjscy pogranicznicy na przejściu w Lubiczu zatrzymali trumnę ze zwłokami zmarłego w Rosji toruńskiego kupca tłumacząc, że denat nie ma paszportu.

Polecamy

Czytaj dalej - kliknij poniżej:

Wokół granicznego kordonu wcale jednak nie było śmiesznie. Przemyt kwitł na ogromną skalę, a szlaki, którymi szmuglowano kontrabandę, często był znaczone krwią.

„Patrole rosyjskie przydybały w sobotę wieczorem szajkę przemytników liczącą pięć do sześciu osób, w chwili gdy obładowani jedwabiem i cygarami, przechodzili granicę w pobliżu Otłoczyna - poinformowała „Gazeta Toruńska” w środę 29 października 1902 roku. - Wywiązała się bójka, w której użyto z obu stron broni palnej. Kilka osób zraniono dosyć ciężko, wachmistrz rosyjski otrzymał postrzał w brzuch”.

„Przemytników spotkało w naszej okolicy wielkie nieszczęście - to już inna historia, tym razem znad granicznej Drwęcy pod Golubiem, opisana przez polski dziennik w marcu 1880 roku. - Siedmiu z nich przewiozło w zeszłą sobotę pełną łódź towarów na drugi brzeg Drwęcy. Właśnie gdy zajmowali się wyładowywaniem, napadli na nich przez zdradę nadgraniczni sołdaci. Wtedy, aby przynajmniej uratować ten towar, który był jeszcze na łodzi, odepchnęli ją od brzegu i sami puścili się za nią wpław. Przy tym czterech utonęło”.

Wyraźnie widać, komu kibicował autor tej relacji. Nic dziwnego, przemyt dawał niezłe dochody mieszkańcom po obu stronach kordonu, a stratny był zawsze zaborca. Zaciętość i determinacja szmuglerów również nie powinna nikogo dziwić. Przez zieloną granicę przepływały ogromne pieniądze. Kilka tygodni przed opisanymi wypadkami spod Golubia, toruński dziennik podał informację, że pogranicznicy z Ełku przechwycili transport herbaty wart 30 tysięcy talarów! Dla porównania, toruńska gazownia została zbudowana pod koniec lat 50. XIX wieku kosztem 77 tysięcy talarów. Petersburski skarb i tak był na minusie.

Nie wiesz, jak skorzystać z PLUSA? Kliknij TUTAJ, a dowiesz się więcej!

Czytaj dalej - kliknij poniżej:

„Graniczna straż celna kosztuje Rosyę od strony pruskiej trzy miliony rubli rocznie, a mimo to przemytnictwo kwitnie - pisała „Gazeta Toruńska” na samym początku 1880 roku. - W pierwszych sześciu miesiącach roku zeszłego zabrano przemytnikom 457 transportów towarowych i oszacowano je na 25.862 ruble, lubo rzeczywiście warte były pięć razy tyle. Liczą, że przemytnicy uszczuplają skarbowi rosyjskiemu po tej stronie najmniej sześć milionów rubli rocznie.”

Wzmacnianie posterunków na granicy nie dało spodziewanego rezultatu. Przemytnicy doskonale orientowali się w terenie i mieli znajomości, również wśród urzędników celnych. Na początku lat 80. Rosjanie skierowali więc na tereny przygraniczne specjalne oddziały tajnej policji. Efekty pracy tajniaków najwyraźniej nie były zadowalające, doniesienia znad zielonej granicy z gazet nie zniknęły. Trzy dekady później po podobną broń sięgnęli jednak również Niemcy.

„Prawie codziennie policya zatrzymuje na głównym dworcu mężczyzn przyjeżdżających z zagranicy rosyjskiej, którzy w różny sposób przemycają papierosy do Torunia - pisała „Gazeta Toruńska” we wrześniu 1911 roku. - Wobec tego w pociągach między Toruniem a Aleksandrowem znajdują się urzędnicy celni po cywilnemu, którym udało się już niejednokrotnie przechwycić przemytników i wykryć kryjówki, gdzie przechowywano papierosy. Tak na przykład znaleziono po 200 i więcej papierosów w rękawach od płaszcza surduta itd. W ubiegłym tygodniu zapłaciły za podobne przestępstwo dwie osoby po 86 i 42 marki grzywny. Przemycane przez nich papierosy spalono natychmiast w piecu lokomotywy”.

W piecu lokomotywy? Dobrze, że w tamtych czasach nie przemycano marihuany...

Polecamy: Akcja WORD, UMT, MZD - bezpieczeństwo pieszych

Przez zieloną rosyjsko-pruską granicę przemykali się nie tylko przemytnicy, ale również dezerterzy. O ile ci pierwsi byli z całą bezwzględnością zwalczani, o tyle ci drudzy na ogół mogli po niemieckiej stronie kordonu liczyć na schronienie. Oto notka, która pojawiła się w „Gazecie Toruńskiej” na początku stycznia 1880 roku. Poza tym, jak byli traktowani zbiegowie, ciekawe są również liczby uciekających.

Czytaj dalej - kliknij poniżej:

„Brodnica. Niedawno donoszono, że zez stacyonowanego w pobliżu pruskiej granicy pułku huzarów zbiegło 16 szeregowców razem z końmi. Ta wiadomość znalazła wkrótce potwierdzenie z dodatkiem, że z innego pułku zbiegło 40 żołnierza i przemknęło przez granicę. Słychać, że rząd rosyjski powołując się na egzystującą ugodę kartelową zażądał wydania zbiegów wojskowych, z których sześciu znalazło robotę na pobliskiem dominium. Rząd pruski przecież, o ile się zdaje, nie czyni temu żądaniu zadosyć dla tego, że żołnierze pozostawili swe konie służbowe na tamtejszej stronie granicy, a zatem nie dopuścili się żadnego pospolitego przestępstwa”.

Na koniec jeszcze jeden smaczek dotyczący przekraczania granic pod obcym nazwiskiem. W XIX wieku niektórzy mogli sobie pozwolić na coś takiego całkiem oficjalnie.

„Z okazyi pobytu austryackiej pary w Cap Martin, która jak wiadomo używała nazwiska hr. Hohenembs, podaje paryski „Figaro” spis nazwisk, których używają zwykli monarchowie i książęta europejscy podróżując incognito - pisała „Gazeta Toruńska” w kwietniu 1897 roku. - Królowa Wiktorya angielska przybiera zwykle nazwisko hrabiny Bahnoral; jej syn, książę Walii hrabiego Chester. Król Leopold II belgijski podróżuje zwykle jako hr. Ravenstein, książę Wiktor Bonaparte jako hrabia Montecolieri, król portugalski jako hr. Barcellos, jego małżonka, królowa Amalia, jako margrabina Villacosa. Następca tronu szwedzkiego nazywa się zwykle hr. Carlsborg, cesarzowa Fryderykowa pruska, hrabiną Lingen, a ekskrólowa hiszpańska Izabella, przybiera imię hrabiny Toledo”.

Swoją drogą ciekawe, czy tym monarchom podróżującym incognito zdarzało się płacić za gościnę banknotami z własną podobizną?

NowosciTorun

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!
Wróć na nowosci.com.pl Nowości Gazeta Toruńska