Uciec spod gilotyny

Rynek pracy nie zna litości, szczególnie w gospodarce wolnorynkowej. Pracownik z dłuższym stażem pracy często jest dla pracodawcy mniej atrakcyjny, bo więcej zarabia i za dużo wie.

<!** Image 3 align=none alt="Image 184230" sub="Niestety, pracodawcy bywają bezlitośni. Przyczyny zwolnień pracowników są różne - ostatnio przez wszystkie przypadki odmieniane jest słowo „kryzys” i co za tym idzie, szukane są oszczędności /Fot.: thinstock">Więc lepiej go zwolnić przed okresem ochronnym i zatrudnić na jego miejsce kogoś młodego za dużo mniejsze pieniądze.

Dla pana Zygmunta z Bydgoszczy ten dzień na długo pozostanie w pamięci. Brakowało mu zaledwie kilku tygodni do osiągnięcia czteroletniej ochrony przedemerytalnej, gdy wezwano go do działu kadr, gdzie wręczono mu wypowiedzenie. Pana Zygmunta trzeba było zwolnić, choć niczego złego nie zrobił, bo pracodawca musi zacisnąć pasa, gdyż nadchodzi kryzys.

<!** reklama>- Nie miałem wyjścia, poszedłem do lekarza i powiedziałem mu wprost, że chcą mnie zwolnić. Lekarz był w moim wieku i chyba doskonale zrozumiał sytuację. Przez całe życie zaledwie kilka razy korzystałem ze zwolnień lekarskich - mówi pan Zygmunt - takich kilkudniowych. Jak się jakieś przeziębienie przytrafiło, ale to już dziś nie ma żadnego znaczenia. Lekarz mnie zapytał tylko, od ilu lat pracuję. Gdy powiedziałem, że ponad 30, usłyszałem, że zwolnienie lekarskie należy się mi jak psu kiełbasa. A poza tym, kto mając 60 lat jest zdrowy jak rydz i nic mu nie strzyka w stawach?

Emerytalna czujność

Jak uchronić się przed podobnymi sytuacjami? Jeśli pracownikowi brakuje już niewiele do osiągnięcia ustawowej ochrony przedemerytalnej, warto zwiększyć czujność, aby bez problemu z niej skorzystać. W tym czasie pracownika nie można już zwolnić (chyba że z art. 52 Kodeksu pracy), chociaż pracodawca może mu skutecznie uprzykrzyć życie, kierując na okres do trzech miesięcy raz w roku do świadczenia pracy w innym oddziale firmy - nawet na drugim końcu Polski, jeśli firma posiada oddziały. Jeśli jednak pracownik nie skorzysta z możliwości przejścia na emeryturę, to po osiągnięciu wieku emerytalnego nie jest już chroniony.

Pół roku spokoju

Jak długo można chorować? Prawo pozwala na korzystanie ze zwolnień lekarskich przez 182 dni - wyjaśnia Bożena Wankiewicz rzeczniczka prasowa oddziału ZUS w Toruniu. - Po tym okresie można ubiegać się o świadczenie rehabilitacyjne, które przyznaje lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, gdy dalsze leczenie i rehabilitacja rokują wyzdrowienie. Takie świadczenie może być przyznane maksymalnie na 12 miesięcy. Żaden oddział ZUS-u czy żaden lekarz orzecznik nie odbiera ubezpieczonym prawa do chorowania - zastrzega Bożena Wankiewicz, dodając równocześnie, że kontrole zasadności wykorzystywania zwolnień są czymś normalnym.

Kontrole nasilają się, gdy zwolnień przybywa, choć nie występują żadne epidemie. Albo wówczas, gdy wzrasta liczba osób pozostających bez pracy.

Związkowiec pod ochroną

Skutecznym uchronieniem się przed nieoczekiwanym rozwiązaniem umowy o pracę (jeśli posiadamy umowę na czas nieokreślony) jest przynależność do organizacji związkowej. Samo członkostwo, co prawda, nie daje ochrony, jednak pracodawca, chcący zwolnić członka związku zawodowego, musi najpierw na piśmie zapytać o zgodę zarząd związku. Taka sytuacja daje pracownikowi możliwość uchronienia się przed wręczeniem zwolnienia. Na innych zasadach chroniony jest zarząd organizacji związkowej oraz wskazani imiennie przez zarząd członkowie związku.

- Oświadczenie o wypowiedzeniu umowy lub jej rozwiązaniu bez wypowiedzenia powinno nastąpić na piśmie - wyjaśnia Katarzyna Pietraszak, rzeczniczka prasowa okręgowego inspektora pracy w Bydgoszczy. - Kodeks nie precyzuje, w jakiej formie ma ono zostać wręczone. Z praktyki wiemy, że prawidłowo doręczone wypowiedzenia i rozwiązanie umowy - oprócz tradycyjnej formy twarzą w twarz - może być dostarczane pracownikowi np. za pośrednictwem poczty czy faksu. Wypowiedzenie jest skuteczne w momencie jego doręczenia (a więc nie decyduje data stempla pocztowego). Jeżeli pracownik zapozna się z treścią pisma rozwiązującego umowę, a odmówi jego podpisania, to rozwiązanie umowy też jest skuteczne. Oczywiście, w przypadku roszczeń ze stosunku pracy i naruszeń prawa związanych z rozwiązaniem umowy o pracę, pracownik powinien skierować sprawę na drogę sądową.

Macierzyństwo i ojcostwo

W inny sposób są chronione kobiety w ciąży oraz kobiety i ojcowie w czasie trwania urlopu macierzyńskiego czy ojcowskiego.

- Zgodnie z Kodeksem pracy, kobieta samotnie wychowująca dziecko może zostać zwolniona z pracy podobnie jak pracownicy niepodlegający ochronie w związku z przepisami o ochronie rodzicielskiej - dodaje Katarzyna Pietraszak. - Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży, a także urlopu macierzyńskiego, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy.

Ponadto rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę za wypowiedzeniem w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego może nastąpić tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji firmy. Może być też taka sytuacja, że umowa na czas określony upływa w czasie, gdy pracownica jest w ciąży. Według przepisów, umowa zawarta na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy albo na okres próbny, przekraczający jeden miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, ulega przedłużeniu do czasu porodu.

Z kolei pracownicy przebywającej na urlopie wychowawczym pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie od dnia złożenia wniosku o urlop wychowawczy do dnia zakończenia tego urlopu. Ale rozwiązanie umowy w tym czasie jest dopuszczalne w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji firmy, a także gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika (np. art. 52 k.p.).

Wobec pracownika przebywającego na urlopie ojcowskim stosuje się odpowiednio takie same przepisy, jak wobec pracownicy przebywającej na urlopie macierzyńskim.

Bardzo często się zdarza, że osoby, które były dość długo zatrudnione i w przeszłości nie korzystały ze zwolnień lekarskich, w sytuacji, gdy dochodzi do rozwiązania z nimi umowy, przedkładają zwolnienia lekarskie, aby maksymalnie przedłużyć okres wypłacania zasiłku chorobowego.

Co zawiera artykuł 52 Kodeksu pracy?

Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika w razie:

ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych

popełnienia przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem

zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku

rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika nie może nastąpić po upływie jednego miesiąca od uzyskania przez pracodawcę wiadomości o okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy

pracodawca podejmuje decyzję w sprawie rozwiązania umowy po zasięgnięciu opinii reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej, którą zawiadamia o przyczynie uzasadniającej rozwiązanie umowy; w razie zastrzeżeń, co do zasadności rozwiązania umowy, zakładowa organizacja związkowa wyraża swoją opinię niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 3 dni